Hội chứng ống cổ tay là một bệnh lý thường gặp, đặc biệt ở những người có công việc đòi hỏi lặp đi lặp lại các động tác tay như đánh máy, làm việc với máy móc hoặc các công việc thủ công khác. Dưới góc nhìn của người thầy thuốc Đông y, chúng tôi xin chia sẻ về nguyên nhân, triệu chứng, phương pháp điều trị, cũng như những hỗ trợ hữu ích mà y học cổ truyền mang lại cho bệnh lý này.
Vùng cổ tay là một cấu trúc phức tạp gồm nhiều xương, khớp, dây chằng và gân, cùng với một hệ thống các dây thần kinh và mạch máu đóng vai trò quan trọng trong việc vận động và cảm giác của bàn tay và các ngón tay. Các thành phần chính của cổ tay bao gồm:
- Xương cổ tay: Có 8 xương nhỏ, xếp thành hai hàng và kết nối với xương cẳng tay (xương quay và xương trụ). Các xương này tạo nên cấu trúc linh hoạt, cho phép cổ tay có khả năng cử động đa dạng.
- Dây chằng: Hệ thống dây chằng chắc chắn giúp giữ các xương cổ tay lại với nhau, tạo nên một đường hầm nhỏ gọi là ống cổ tay (carpal tunnel). Các dây chằng này vừa giữ cho các cấu trúc bên trong ổn định, vừa đảm bảo sự linh hoạt của cổ tay.
- Dây thần kinh giữa: Đây là dây thần kinh chính đi qua ống cổ tay, cung cấp cảm giác và vận động cho ngón cái, ngón trỏ, ngón giữa và một phần của ngón áp út. Dây thần kinh giữa là một trong những cấu trúc nhạy cảm và dễ bị tổn thương khi ống cổ tay bị chèn ép.
- Gân: Các gân cơ gập ngón tay đi qua ống cổ tay, giúp ngón tay co duỗi và hoạt động linh hoạt.
2. Khi bị Hội chứng ống cổ tay cấu trúc này thay đổi như thế nào?
Hội chứng ống cổ tay xảy ra khi dây thần kinh giữa bị chèn ép hoặc đè nén trong ống cổ tay. Khi đó, các cấu trúc giải phẫu của cổ tay bị thay đổi như sau:
- Sưng viêm các gân: Khi gân của các cơ gập bị viêm hoặc sưng lên, ống cổ tay trở nên chật hẹp hơn, từ đó tạo áp lực lên dây thần kinh giữa.
- Chèn ép dây thần kinh giữa: Do ống cổ tay là một không gian hạn chế, khi các gân sưng lên hoặc có tổn thương, dây thần kinh giữa sẽ bị chèn ép. Sự chèn ép này làm gián đoạn tín hiệu thần kinh, gây ra các triệu chứng như tê bì, đau nhói hoặc yếu cơ ở các ngón tay.
- Giảm lưu thông máu: Khi dây thần kinh bị chèn ép, lưu thông máu trong vùng cổ tay cũng giảm, làm giảm khả năng hồi phục của các mô và gây cảm giác đau đớn liên tục.
- Rối loạn cảm giác và vận động: Do dây thần kinh giữa bị ảnh hưởng, người bệnh có thể cảm thấy tê bì, châm chích ở các ngón tay và yếu lực trong bàn tay, đặc biệt là khó cầm nắm các vật nặng hoặc thực hiện các động tác tinh tế như gõ bàn phím hoặc xoay vặn.
3. Nguyên nhân gây nên Hội chứng ống cổ tay:
Hội chứng ống cổ tay xảy ra khi dây thần kinh giữa (nằm trong ống cổ tay) bị chèn ép, gây ra cảm giác đau và tê bì ở bàn tay và các ngón tay. Có một số nguyên nhân phổ biến dẫn đến tình trạng này:
- Công việc lặp đi lặp lại: Những người làm việc với động tác tay liên tục như gõ bàn phím, làm nghề thủ công có thể bị viêm, sưng các mô xung quanh ống cổ tay.
- Yếu tố cơ địa: Những người có cổ tay nhỏ hơn dễ bị chèn ép dây thần kinh giữa hơn.
- Tình trạng sức khỏe: Một số bệnh lý như tiểu đường, viêm khớp dạng thấp, hoặc suy tuyến giáp cũng có thể làm tăng nguy cơ mắc hội chứng ống cổ tay.
- Mang thai và giữ nước: Sự thay đổi hormone trong thai kỳ khiến cơ thể dễ giữ nước, làm sưng các mô, gây chèn ép dây thần kinh.
4. Dấu hiệu nhận biết Hội chứng ống cổ tay:
Để phát hiện sớm hội chứng ống cổ tay, người bệnh cần lưu ý các dấu hiệu cơ bản sau:
- Đau và tê bì: Ban đầu, người bệnh thường cảm thấy đau và tê bì ở các ngón tay, nhất là ngón cái, ngón trỏ và ngón giữa.
- Yếu lực bàn tay: Theo thời gian, người bệnh có thể thấy bàn tay yếu đi, khó cầm nắm các vật dụng.
- Cơn đau về đêm: Đôi khi, cơn đau trở nên tồi tệ hơn vào ban đêm, khiến người bệnh thức giấc.
- Khả năng vận động bị hạn chế: Khi tình trạng bệnh tiến triển, người bệnh có thể khó thực hiện các động tác cầm nắm, xoay cổ tay.
5. Phương pháp điều trị:
Hội chứng ống cổ tay có thể được điều trị và cải thiện qua cả y học hiện đại và các phương pháp hỗ trợ từ Đông y.
Điều trị theo y học hiện đại:
- Nẹp cố định cổ tay: Đeo nẹp vào ban đêm giúp ngăn cổ tay khỏi các động tác gập có thể làm chèn ép dây thần kinh.
- Sử dụng thuốc chống viêm, giảm đau: Các thuốc không steroid như ibuprofen có thể giúp giảm đau và viêm.
- Vật lý trị liệu: Một số bài tập căng cơ, kéo giãn có thể giúp giảm áp lực lên dây thần kinh.
- Phẫu thuật: Trong những trường hợp nặng, khi các phương pháp khác không hiệu quả, phẫu thuật để giải phóng dây thần kinh có thể là giải pháp.
Y học Cổ truyền hỗ trợ được gì cho Hội chứng ống cổ tay?
Y học cổ truyền nhìn nhận hội chứng ống cổ tay không chỉ là sự tổn thương dây thần kinh mà còn liên quan đến tắc nghẽn khí huyết trong các kinh lạc ở tay. Vì vậy, các phương pháp như châm cứu và bấm huyệt có tác dụng thông kinh hoạt lạc, giúp khí huyết lưu thông, từ đó giải phóng áp lực và làm giảm đau. Đông y còn có các bài thuốc giúp bồi bổ khí huyết, cải thiện chức năng gan thận, giúp ngăn ngừa tình trạng sưng viêm tái phát.
- Châm cứu: Châm cứu tại các huyệt liên quan đến kinh lạc ở tay giúp giảm sưng, giảm đau và giải phóng áp lực lên dây thần kinh giữa.
- Xoa bóp bấm huyệt: Xoa bóp nhẹ nhàng dọc cánh tay, cổ tay, và bàn tay giúp tuần hoàn máu lưu thông tốt hơn, từ đó giảm sưng và giảm đau.
- Thuốc Đông y: Một số bài thuốc bổ khí huyết, thanh nhiệt hoặc hoạt huyết có thể giúp giảm viêm, giảm đau, và tăng cường sức khỏe của hệ thần kinh.
Lời khuyên về chế độ sinh hoạt dành cho quý bệnh nhân:
- Thay đổi thói quen làm việc: Hạn chế lặp đi lặp lại một động tác tay, nên có thời gian nghỉ ngơi và thả lỏng cổ tay trong suốt thời gian làm việc.
- Bài tập nhẹ cho cổ tay: Thực hiện các bài tập kéo giãn cổ tay và ngón tay như xoay cổ tay, duỗi ngón tay, hoặc vươn tay giúp các cơ được thư giãn.
- Tư thế ngồi và cách đặt tay đúng: Khi làm việc với máy tính, nên giữ bàn tay ở mức ngang với bàn phím, tránh cúi cổ tay xuống nhiều.
- Chế độ dinh dưỡng: Tăng cường bổ sung vitamin nhóm B, đặc biệt là B6, giúp hỗ trợ sức khỏe hệ thần kinh; ngoài ra nên ăn uống đầy đủ để tăng cường sức khỏe tổng thể.
Hành trình chăm sóc sức khỏe không phải chỉ là loại bỏ triệu chứng mà còn là nuôi dưỡng cơ thể khỏe mạnh từ bên trong. Với phương pháp Đông y, việc duy trì sự cân bằng của khí huyết, chú trọng đến chăm sóc kinh lạc và dưỡng thần sẽ mang lại sức khỏe bền vững hơn, giúp phòng ngừa và điều trị hiệu quả các bệnh lý như hội chứng ống cổ tay.
