Giới thiệu:
Tên gọi: Tam thất, Tam thất mạt, Sâm tam thất, Quảng tam thất, Sơn thất
Tên khoa học: Tam Thất (Panax pseudo – Ginseng Wall)
Họ: Ngũ Gia Bì (Araliaceae)
Bộ phận dùng: Trong cây tam thất, rễ là bộ phận được dùng để làm thuốc nhiều nhất. Rễ cây tam thất mang thường được mang về rửa sạch, phơi hoặc sấy cho khô, sau đó sẽ phân loại ra rễ củ, rễ nhánh, thân rễ.
Mô tả, phân bố, bào chế:
Củ, thứ củ Tam thất mọc hoang ở rừng núi (to 85 củ = 1kg, nhỏ được 102 củ = 1kg), cứng, nặng, đen, thịt xanh xám chỗ cắt mịn thì tốt, còn thịt trắng vàng là kém
Đặc tính tam thất là cây thảo ưa những nơi có bóng râm và ẩm mát, thường mọc ở trên những vùng núi cao từ 1.500m. Vì vậy, ở Việt Nam, Hà Giang, Lào Cai, Cao Bằng, Lạng Sơn, Lai Châu... là những nơi xuất hiện nhiều tam thất nhất.
Theo Trung y:
Mùa nắng hoặc mùa đông, đào lấy củ đem về rửa sạch, phơi khô, khi dùng thái lát, tán bột.
Theo kinh nghiệm Việt Nam:
Có thể dùng tươi, rửa sạch, giã đắp lên vết thương.
Rửa sạch, phơi khô, khi dùng tán bột hoặc mài với nước mà uống, không dùng sắc và không sao tẩm gì.
Rửa kỹ bằng bàn chải, để ráo, ủ rượu cho mềm, bào phiến mỏng, sấy nhẹ cho khô để trong lọ kín, khi dùng hãm riêng rồi hòa vào chén thuốc đã sắc tới cho uống.
Dược lý theo YHHĐ:
Có hai loại, bọt nhầy, arusaponin A và arusaponin B, ngoài ra còn có phần dầu, loại đường và nhựa. Trong rễ cây tam thất có tinh dầu (trong đó có α-guaien, β-guaien và octadecan). Ngoài ra còn có chứa flavonoid, phytosterol (β-sitosterol, stigmasterol, daucosterol), polysaccharid (arabinogalactan: sanchinan A), muối vô cơ, axit amin và các nguyên tố như Fe, Ca.
Rễ củ tam thất được chứng minh có những tác dụng dược lý rất phong phú..
Tăng lưu lượng máu tới động mạch vành
Trong điều trị nhãn khoa có tác dụng tiêu máu rất tốt
Chống trầm uất, kích thích tâm thần
Điều hòa hệ miễn dịch, đồng thời kích thích chuyển dạng lympho bào trong mức độ nhẹ
Giãn mạch ngoại biên cũng như không làm ảnh hưởng tới hệ thần kinh trung ương và huyết áp
Tác dụng tăng lực
Hạn chế tốt sự di căn của các tế bào ung thư nhờ có Panacri
Vị thuốc trong Đông y:
Vị đắng, hơi ngọt, tính ấm, vào 2 kinh can và vị.
Uống trong chữa thổ huyết, băng huyết, đại tiện ra huyết, chảy máu cam, dùng ngoài cầm máu các vết thương, bị ngả tổn thương.
Ngày dùng 4g – 8g
Kiêng kỵ: người huyết hư, không có ứ huyết
Tam thất đễ gây nhầm lẫn với củ Nga Truật (Curcuma zedosria Roscoe học Gừng) và cây Thổ Tam thất (Gynura segetum (Lour) học Cúc) củ to hơn, da ngoài vàng xám và ít đắng.
Phân biệt về chất lượng, củ Tam thất dùng tốt khi xắt ra thịt xanh xám, chỗ cắt mịn. Còn thịt trắng và vàng là loại kém.
Ngoài ra còn có một cách để thử, cho bột Tam Thất vào máu mới đặc mà máu tan ra thì đúng là Tam thất.
Tam thất cầm máu, thu miệng nhọt. Nếu bị đòn đánh, bị ngã tổn thương, nhai nhỏ (giã nhỏ) đắp vào ngay.
Bài thuốc về Đan sâm, Tam thất: đã được sử dụng từ lâu đời để điều trị các bệnh về tim mạch, nhất là bệnh tim mạch vành, suy tim, nhồi máu cơ tim. Trong Đông Y, vẫn thường có sự kết hợp giữa hai dược liệu này với các nguyên liệu mới khác để mang lại được hiểu quả tốt, mở ra hướng đi mới cho những bệnh nhân tim mạch.
Bài thuốc Hồi Sinh Tập: Dùng tam thất phối hợp với bạch lạp, nhũ hương giáng hương, huyết kiệt, ngũ bội mẫu lệ tán mạt, đổ vào cầm máu ngay các chứng ngoại thường xuất huyết.
Bài thuốc bản thảo cương mục: Tam thất phối hợp với bạch thược, giấm, sài hồ, miệt giáp trị các chứng đau không tên mà đau nhức không dứt. Dùng tam thất tán mạt hòa với giấm gạo đổ vào.
Bài thuốc tần hồ tập giản phương: dùng một vị này chữa thổ huyết, nục huyết (nôn máu, chảy máu cam)
Trong Y Học Hiện Đại:
Với công nghệ chiết xuất hiện đại, Công ty TNHH Dược Phẩm Vitramec sản xuất ra sản phẩm Hoạt Huyết Dưỡng Não VitraBrain Gold đột phá công thức 3 trong 1 gồm các vị thảo dược quý như: Tam Thất, Thục Địa, Đương Quy, Đan Sâm, Hồng Hoa, Đinh Lăng, Bạch Quả…
VitraBrain Gold mang đến hiệu quả vượt trội trong việc hoạt huyết và tăng cường lưu thông máu lên não giúp làm giảm nhanh triệu chứng đau đầu, chóng mặt do thiểu năng tuần hoàn máu não hiệu quả.
Sản phẩm còn có tác dụng hỗ trợ tình trạng mất ngủ, giảm đau mỏi vai gáy, tê bì chân tay, làm giảm nguy cơ xơ vữa động mạch, phòng ngừa và cải thiện các triệu chứng sau tai biến mạch máu não.
